Achter Tralies


Huis van Opsluiting en Tuchtiging

Huis van Opsluiting en Tuchtiging

De geschiedenis van de Bijzondere Strafgevangenis begint in 1499. Er werd een Blokhuis gebouwd om de bewoners van Leeuwarden en omstreken een veilige haven te bieden tegen de constante twistende Schieringers en de Vetkopers. Vanaf het moment dat het "Blockhuys" in 1579 onder eigen beheer kwam was het terrein constant aan veranderingen onderhevig. 

Deze plek moest kracht uit blijven stralen om zo de veiligheid te waarborgen voor de bevolking tegen de oproerkraaiers maar werd er ook een gedeelte van het terrein in gebruik genomen als toevluchtsoord voor de minder bedeelde bevolkingsgroep.

 

Voor de vagebonden en raddraaiers die het terrein onveilig maakten werd een cellencomplex bijgebouwd. Het werd in gebruik genomen als Huis van Opsluiting en Tuchtiging. 

Na een dubbele ontsnapping in 1862, waaronder gedetineerde Seip glasplaat GN0763 aan deel nam, werd het toenmalige Huis van Opsluiting en Tuchtiging niet meer als veilig beschouwd en moest plaatsmaken voor een degelijk gevangeniscomplex. Een delegatie van het Leeuwarder bestuur vertrok naar de gevangenis van Pennsylvania. Hier werden gedetineerden in isolement gehouden door elk een eigen cel toe te wijzen. Dit systeem werd met open armen ontvangen. 

In de gevangenis van Leeuwarden werden zwaar veroordeelde mannelijke gevangenen geplaatst die minstens vijf jaar tot levenslang afgestraft waren. De eerste vijf jaar werd dus op cel doorgebracht waarna ze in gemeenschap hun tijd verder uit moesten zitten.  


Isolement

Celkap

De eerste vijf jaar was zwaar voor de gevangenen zowel in Leeuwarden als elders in het land. Hun identiteit werd afgenomen en ook de geneugten als lezen, roken en contact met familie werd niet of nauwelijks toegestaan. De criminele besmetting moest tegengegaan worden en deze" afbraak" was de beste manier om tot dat resultaat te komen.

 

Twee keer per dag mocht er buiten frisse lucht gehaald worden in luchtkooien. Om hun geest te zuiveren was op zondag het een verplicht naar de kerk. Tijdens deze wandelingen buiten de cel moest de identiteit afgeschermd worden daarom werd er verplicht een celkap gedragen en in stilte je weg volgen. 


Gemeenschap

kooien gevangenen

Als het isoleren was doorstaan werd de laatste periode van het verblijf in de Bijzondere Strafgevangenis van Leeuwarden in gemeenschap doorgebracht in het alcovengebouw tegenover het cellencomplex. Op de begane grond was er ruimte voor de werkzalen waar een groot deel van de dag werd doorgebracht. In de avonduren en nacht verbleven de gevangenen in een alcoof, de stalen kooi. In de Bijzondere Strafgevangenis van  Leeuwarden waren 450 slaapkooien  naast elkaar geplaatst op de bovenverdiepingen van het alcovengebouw.  

Dit regiem kwam niet ten goede van zowel de geestelijke, - als lichamelijke gezondheid van de gevangene. Velen konden het geïsoleerd zijn niet aan met gevolg dat ze werden overgebracht naar Rijkskrankzinnigengestichten in het land. Halverwege 1900 zijn isolement regels voor de gevangenissen drastisch veranderd ten behoeve van de gedetineerden. Zo ook de mannen van de glasplaat. Waar een naam aan kon worden gekoppeld, is een persoonlijke pagina voor gemaakt. Met gegevens uit registers en gerelateerde krantenberichten is een begin gemaakt in dit groeiend historisch document van deze Gevangenen op Glas. Helaas zijn namen in de historische kranten niet altijd goed geschreven of gedeeltelijk weggelaten wat het vinden bemoeilijkt.

 

Er komen in de registergegevens woorden en uitdrukkingen voor die wij vandaag de dag binnen het gevangeniswezen niet meer tegenkomen. Via het linker menu word je omgeleid naar de pagina’s waar deze termen in de arbeid werden toegepast en kun je meteen gebruik maken van de optie om de straffen nader toegelicht te zien.