Welkom op de Gevangen in Glas. Een website met 1804 afdrukken van ontslagen gevangenen

afkomstig van een glasplaat uit de collectie van het Nationaal Gevangenismuseum te Veenhuizen. Elke gevangene waarvan de naam bekend is heeft zijn eigen pagina met detentiegegevens met  eventueel het misdaadverslag uit de kranten database. Tijdens deze ontdekkingsreis bleken namen te kunnen koppelen aan een groepsverbandmisdaad; de partner in crime. 

Wij streven ernaar alle afbeeldingen een naam te kunnen geven wat tijd vergt. Mogelijk komen we met jouw hulp een stap dichterbij. Herken je een foto of is een aanpassing nodig laat het ons weten via contact. 

Fotografie op glasplaat

Zodra een veroordeelde in de Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden binnenkwam werden al zijn gegevens in "schoonschrift" genoteerd in het daarvoor bestemde registerboek. Men was nu bekend met de persoon binnen de muren, een eerste identificatie. 

In 1871 maakte de Engelse arts en fotograaf Richard Maddox fotograferen toegankelijker met de zilvergelatine negatiefdruk. Hij gebruikte daarvoor een glasplaat waarop zilverbromide in een gelatine laag ingebed werd. Tussen 1880 en 1935 werden gevangenen gefotografeerd met deze Richard Maddox methode. Dit is de oervorm van de huidige fotografische films. 

Identificatie

In 1879- 1880 ontwikkelde Alphonse Bertillon een systeem om personen te identificeren: het bertillonage

Dit basiselement was de nauwkeurige opmeting van aanvankelijk negen, later elf lichamelijke kenmerken met een sterke variatie; de signalementkaart ontwikkelt.

Hij rangschikte de kaarten in drie groepen: deze met kleine, middelgrote of grote lengte van het hoofd. Elke groep was weer onderverdeeld in drie groepen volgens de breedte van het hoofd, daarna volgens weer een ander kenmerk. Alles samen waren er dus honderden verschillende classificaties mogelijk, wat opzoekingen mogelijk maakte in een kort tijdsbestek. De weinige kaarten die na de opzoeking overbleven, moesten dan nader worden bekeken om na te gaan of de betrokkene een recidivist was of niet.

De metingen werden aangevuld met de kleur van de ogen, het haar en de huid; een beschrijving van overige opvallende uiterlijke kenmerken zoals tatoeages, littekens en dergelijke. Ook de vingerafdrukken kwamen hier in 1894 bij, maar enkel de duim, wijs- middel- en ringvinger van de rechterhand.

Dieper onderzoek

Met Gevangen in Glas willen wij de glasplaat laten spreken: wie ze waren en wat hen dreef tot het plegen van het misdrijf.  De eerste stap was het zoeken naar digitale Bevolkingsregisters van de Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden wat de weg vrij kon maken naar zijn verdere verhaal. 

Bij het inschrijfregister van sommige gevangenen met een rugzak bleek en controle boek te horen. Naast de persoonlijke gegevens en de beschreven misdrijf werden zijn stappen binnen de gevangenis nauwkeurig beschreven tijdens de detentie. Vele gezichten op gevangen in glas zijn vaker veroordeeld geweest dus meerdere gevangenissen van binnen bekeken. Er is bewust gekozen om op de persoonlijke pagina inschrijfregisters miniem toe te voegen met de bronvermelding zo blijft de website overzichtelijk.

Er komen in de registergegevens woorden en uitdrukkingen voor die wij vandaag de dag binnen het gevangeniswezen niet meer tegenkomen. Via het menu Achter tralies word je omgeleid naar de pagina’s waar deze termen in de arbeid werden toegepast en de straffen nader zijn toegelicht.

Het kan natuurlijk zijn dat de interesse verder gaat dan de basis; hieronder vind je enkele links waar dieper onderzoek kan worden gedaan.   

• Brabants Archief: met gevangenisregisters uit de streek tot 1940 
• Alle Friezen: gericht archief op alleen Friesland, waaronder de bevolkingsregisters Historisch Centrum Leeuwarden
• Wie is wie: een uitgebreide database