Gevangen in Glas
Welkom op de website Gevangen in Glas, een product van Stichting Blokhuispoort. Wij vertellen de geschiedenis van de voormalige Bijzondere Strafgevangenis en het Huis van Bewaring gelegen aan het Blokhuisplein en de Keizersgracht te Leeuwarden.
Namen van gevangenen
Op deze website zijn de afbeeldingen van 1804 gevangenen te vinden van glasplaat negatieven die wij mogen gebruiken voor historie doeleinden afkomstig uit de collectie van het Nationaal Gevangenismuseum te Veenhuizen. De meeste van deze gevangenen hebben onder anderen in de Bijzondere Strafgevangenis van Leeuwarden gedetineerd gezeten.
Met de start in 2017 was van ruim 850 foto's de naam bij de glasplaat al in archief; een persoonlijke pagina werd aangemaakt met, indien bekend, de detentiegegevens. Vervolgens werd de krantendatabase geraadpleegd om hun misdaden te achterhalen. Verrassende berichten kwamen aan het licht. Gevangenen van de glasplaten bleken zelfs in groepsverband de misdaad te hebben gepleegd.
Nieuwsgierig geworden naar een mogelijk familielid, maak dan gebruik van de zoekfunctie en begin je zoektocht.
Fotografie op glasplaat
Zodra een gedetineerde in een Strafgevangenis binnenkwam werden al zijn gegevens in "schoonschrift" genoteerd in het daarvoor bestemde registerboek. Men was nu bekend met de persoon binnen de muren, een eerste identificatie.
In 1871 maakte de Engelse arts en fotograaf Richard Maddox fotograferen toegankelijker met de zilvergelatine negatiefdruk. Hij gebruikte daarvoor een glasplaat waarop zilverbromide in een gelatinelaag ingebed werd. Tussen 1880 en 1935 werden gevangenen gefotografeerd met deze Richard Maddox methode.
Dit is de oervorm van de huidige fotografische films. Halverwege de 19e eeuw, toen de steden in rap tempo groter werden, ontstond de behoefte aan meer mogelijkheden om personen te identificeren. Alphonse Bertillon begon in zijn eigen vrije tijd met het opmeten van lichaamskenmerken van de gevangenen. Zo kon er gemakkelijker gekeken worden of ze al eerder veroordeeld waren, het zogeheten Bertillonage.
Met behulp van deze extra hulpmiddelen werd het identificeren van criminelen een peulenschil.
Namen glasplaten
Veel afbeeldingen uit het Geheimregister van ontslagen gevangenen, het Fries fotoarchief van Tresoar, kwamen overeen met die uit onze boevenkoppencollectie. De persoonlijke signalementen en detentieperioden van deze gevangenen, daterend uit 1882 tot 1896, zijn in dit archief in veertien jaargangen te raadplegen.
Het zal een hele klus zijn alle namen bij de 1804 glasplaten te vinden; vele zullen waarschijnlijk niet meer te achterhalen zijn. De gevangenen van deze glasplaten waren gedetineerd in de Nederlandse strafgevangenissen.
Met jullie hulp komen we een stap dichterbij. Herken je een foto of een wijziging komen wij graag met je in contact .
Dieper onderzoek:
Met Gevangen in Glas willen wij de glasplaat laten spreken: wie ze waren en wat hen dreef tot het plegen van het misdrijf. Op deze website vertellen wij het gevangenisverhaal. De eerste stap was het zoeken naar digitale Bevolkingsregisters van de Bijzondere Strafgevangenis Leeuwarden hopend op het vinden van de man op de glasplaat met detentiegegevens wat de weg vrij kon maken naar zijn verhaal.
Met het inschrijfregister bleek van sommige gevangenen met een rugzak een kontrolleboek bij te zijn gehouden. Naast de persoonlijke gegevens; de bevindingen tijdens het vonnis en het beschreven misdrijf werden zijn stappen binnen de gevangenis nauwkeurig beschreven onderverdeeld in de werkzaamheden met bijbehorende beloningen, de physieke en morele toestand en welke straffen er tijdens de detentie werden opgelegd.
Vele gezichten op gevangen in glas zijn vaker veroordeeld geweest dus meerdere gevangenissen van binnen bekeken. Er is daarom bewust gekozen geen inschrijfregisters te plaatsen op de persoonlijke pagina ook de kontrolleboeken blijven achterwege om de website overzichtelijk te houden.
Veel bewaard gebleven registers zijn overgebracht naar historisch archief Tresoar, schatkamer van Friesland, waar de mogelijkheid is om inzage te krijgen in hun studiezaal.
Het kan natuurlijk zijn dat de interesse van jullie, onze lezers, verder gaat dan dat. Voor al deze genealogen plaatsen wij enkele links waar dieper onderzoek gedaan kan worden.
- Brabants Archief : met gevangenisregisters uit de streek tot 1940
- Alle Friezen: gericht archief op alleen Friesland, waaronder de bevolkingsregisters Historisch Centrum Leeuwarden
- Wie is wie: een uitgebreide database