Uit het Register van ontslagen gevangenen: 1884

• Provinciale Drentsche en Asser courant 22-09-1876
• Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant 23-09-1876
• Algemeen industrieel volksblad voor Nederland 01-10-1876
• Leeuwarder Courant 21-11-1876
• Provinciale Drentsche en Asser courant 16-12-1876 

• Leeuwarder courant 17-12-1876 uitgebreide rechtzaak
• De standaard 18-12-1876 
• Provinciale Drentsche en Asser courant 20-12-1876: vervolg rechtzaak 
• Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant 23-12-1876 

Yn de nacht fan moandei 18 op tiisdei 19 septimber 1876 is de 22 jierrige Hendrik Siebolts Berghuis fan Stroobos slachtoffer wurden fan in ‘moedwilligen moard’ troch Paulus Makkes Paulusma. Berghuis kaam sels út in “deftigen stand” en Paulusma wie in arbeider. Se koenen elkoar net iens, wat makke Paulusma dan sa lilk dat hy Berghuis deadzje woe? Of wie it stânsferskil krekt it motyf? 

Paulus wie mei twa persoanen yn herberch ‘t Roodhert. It wie al let en se soenen op hûs oan. Tsjinoer de herberch “De drie gekroonde baarzen” moeten se in oar selskip fan fiif persoanen. Ien fan dizze minsken frege Paulus om noch efkes by de herberch fan Van der Werf oan te stekken. Berghuis sei doe, dat it tiid wie om nei hûs te gean. Dit wie oanlieding foar in diskusje. Paulusma sei doe tsjin Berghuis: ‘Do smoarge smycht, men soe dy yn ‘e sleat skoppe. Do mei dyn hege pet op!’ Doe waard Berghuis lilk en sloech Paulus tsjin ‘e holle oan. Dy sloech ien kear werom. Berghuis pakte him by de bealch smiet him oer de wei. Doe soe Paulus him wer pakke, mar ien fan de oanwêzigen sprong der tusken en sei dat it mar gekheid wie. Paulus is doe rjochting Burgumerdaam gongen. Berghuis fan ‘deftigen stand’ woe ferhaal helje by dy ‘gewoane arbeider’ en skeat him achternei. Op dizze ûnferhoedse oanfal hat Paulus syn ‘poepenmes’ (Dútsk knipmes) lutsen en Hendrik earst twa kear stutsen oan de foarholle en kaak. Troch de tredde stek yn de boarstholte is hy deadlik ferwûne rekke. Doe’t Berghuis rôp: ’Ate, Ate, helje in dokter!’ naaide Paulus út. In dei letter ha se Paulus mei it bloed noch oan ‘e hannen oppakt. Sa stie Paulus foar de boargemaster, der wie gjin ûntkennen mear oan.  

Paulus Makkes Paulusma hat 8 jier krigen mar in heal jier foardat dy 8 jier om wienen, yn 1884, mocht hy de finzenis ferlitte fanwege goed gedrach. Yn it geheime register foar ‘ontslagen gevangenen’ kinne wy by syn foto it folgjende lêze..........

Wat bezielde Paulusma om Berghuis te doden?

In de nacht van maandag 18 op dinsdag 19 september 1876 is de 22 jarige Hendrik Siebolts Berghuis van stroobos het slachtoffer geworden van een moedwillige moord door Paulus Makkes Paulusma. Berghuis kwam zelf uit een familie van stand en Paulusma was een arbeider. Ze konden elkaar niet eens, waar werd Paulusma dan zo kwaad om dat hij Berghuis wou ombrengen. Of was het standverschil nou net het motief.

Paulusma was met twee personen in de herberg “t Roodhert”. Het was al laat en zouden op weg gaan naar huis. Tegenover de herberg ”De drie gekroonde baarzen” ontmoeten ze een gezeldschap van vijf personen. Een persoon uit dit gezeldschap vraagt aan Paulus om nog even bij de herberg van Van der Werf aan te steken. Berghuis zei toen dat het tijd was om naar huis te gaan. Dit werd de aanleiding van een discussie. Paulusma zei toe tegen Berghuis: “Jij smerige smiecht, ze zouden je in de sloot moeten schoppen, jij met je hoge pet op”

Toen werd Berghuis kwaad en sloeg Paulus tegen zijn hoofd. Hij sloeg een keer terug. Berghuis pakte hem daarop vast en smeet hem op de weg. Toen zou Paulus hem weer te pakken nemen, maar sprong een van de andere aanwezigen ertussen en zei dat het maar gekheid was. Paulus is toen richting de Burgumerdam vertrokken. Berghuis, van deftige stand, wilde verhaal halen bij de simpele arbeider en ging hem achterna. Op deze onverwachtte aanval heeft Paulusma daarop zijn “poepenmes” ( Duits knipmes) getrokken en Hendrik eerst twee keer gestokken in het voorhoofd en kaak. Door de derde steek in de borstholte is hij dodelijk gewond geraakt. Toen Berghuis riep “Ate, Ate, haal een dokter!  ging Paulus er vandoor. 

Een dag later hebben ze Paulus met het bloed nog aan de handen opgepakt. Zo stond Paulus voor de burgemeester, er was geen ontkomen meer aan.

Paulus Makkes Paulusma heeft 8 jaar gekregen een half jaar voordat de 8 jaren om waren, in 1884, mocht de gevangenis verlaten wegens goed gedrag. In het Gemeente register van “ontslagen gevangen” kunnen wij bij zijn foto het volgende lezen...... ( zie boven)  

It is seldsum dat twa moarden sawat op itselde plak begien binne. Se hienen neat mei-elkoar te krijen en dochs begongen Paulus Makkes Paulusma yn 1876 en Gosse Pieters Meyer yn 1879 in moard, suver hast op itselde plak op ‘e Burgumerdaam.  J. Woudenberg út Ljouwert makke op de wize fan “Soldaat o God” it folgjende moardliet. Troch de lietenbank  fan it Meertensinstituut witte wy de wize ek. 

Het is zeldzaam dat twee moorden zowat op dezelfde plaats zijn begaan. Ze hadden niets met elkaar uit te staan en toch hebben Paulus Makkes Paulusma in 1876 en Gosse Pieter Meyer in 1879 een moord op haast dezelfde plaats begaan op de Burgumerdam. J.Woudenberg uit Leeuwarden heeft op de wijs van "soldaat o God" een moordlied gemaakt. Door het liedbank van Meereninstituut weten wij de wijs.

Bron: S. Siebenga